Sık Sorulan Sorular

Kısa Yanıt: Evet yapılıyor.

Uzun Yanıt: Ülkemizde influenza sürveyansı, 2004 yılında yayımlanan Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Yönergesi kapsamında başlatılmıştır. Özellikle COVID-19 pandemisi sonrasında, diğer solunum yolu virüsleri de influenza sürveyansı içerisine entegre edilmiştir ve “Solunum Yolu Virüsleri Sürveyansı” olarak sentinel ve non-sentinel (sentinel dışı) sürveyans olmak üzere iki şekilde yürütülmektedir.

• Sentinel Solunum Yolu Sürveyansı kapsamında:

  • • 1: Sentinel İnfluenza Benzeri Hastalık (ILI) Sürveyansı: Ülkemizin farklı bölgelerinden seçilmiş 23 ilde toplam 250 aile hekimi (İstanbul ve Ankara’da 20, diğer illerde 10 aile hekimi) görev almaktadır. Aile hekimleri tarafından her hafta influenza benzeri hastalık semptomları ile başvuran hastalardan en az bir solunum yolu numunesi alınmakta ve il sağlık müdürlükleri aracılığı ile belirlenmiş laboratuvarlara gönderilmekte ve influenza ile birlikte diğer solunum yolu virüsleri çalışılmaktadır. 

    • 2. Sentinel Ağır Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları (SARI) Sürveyansı: Ülkemizin farklı bölgelerinden seçilmiş 8 ilde toplam 11 hastanede (acil tıp, yoğun bakım, çocuk sağlığı ve hastalıkları, enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji, iç hastalıkları ve göğüs hastalıkları bölümleri) görev almaktadır. 

• Non-sentinel  Solunum Yolu Sürveyansı: Türkiye genelinde belirlenen merkezler dışında kalan sağlık kurum ve kuruluşlarında vaka tanımına uyan kişilerden gönderilen numuneler ve vaka bilgi formları değerlendirmeye alınmaktadır. Bu numunelerde solunum yolu virüsleri çalışılmaktadır. 

Bu kapsamda alınan numunelere ait bulgular, Haftalık İnfluenza Raporları olarak T.C. Sağlık Bakanlığı Mevsimsel Grip internet sayfasında yayımlanmaktadır: https://grip.saglik.gov.tr/tr/hir 

Kısa Cevap: Farklı sürveyans sistemlerinin güçlü ve zayıf yönleri var. Bunların bir arada kullanılması hayati bir önem taşıyor. 

Uzun Cevap: 

COVID-19 pandemisi döneminde, Dünya'da farklı ülkelerin vaka sayısını ve vakaların yaygınlığını geç açıkladığına tanık olunmuştur. Bu da erken kamu sağlığı müdahaleleri imkanının önüne geçmiş ve çok sayıda hastalık ya da ölümün ortaya çıkmasına neden olmuştur. 

SALGINTR projesi, Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'nın sürveyans sistemini desteklemek ve güçlendirmek amacıyla, bağımsız araştırmacılar tarafından tasarlanmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü'nün Mozaik Solunum Yolu Sürveyansı Çerçevesine göre:

🔹 Tamamlayıcılık İlkesi: Farklı sürveyans sistemleri bir arada kullanıldığında daha güçlü ve güvenilir bir resim ortaya çıkar. SALGINTR, mevcut sentinel sürveyans ile birlikte kullanılarak erken uyarı kapasitesini artırır.

🔹 Coğrafi Kapsam Genişliği: Bakanlık sisteminin yanı sıra, ülkenin farklı bölgelerinden daha geniş bir hekim ağı ile veri toplayarak coğrafi temsil gücünü artırır.

🔹 Erken Tespit Avantajı: Hekimlerin hızlı özdeğerlendirme sistemi sayesinde, laboratuvar sonuçlarına dayalı olmasa da klinik tanıyla grip benzeri hastalık trendleri hakkında gerçek zamanlı bilgi sağlar.

🔹 Şeffaflık ve Katılımcılık: Açık bilim yaklaşımı ile hem hekimlere hem de halka şeffaf veri paylaşımı yaparak toplumsal farkındalığı artırır.

🔹 Kapasite Güçlendirme: Mevcut sistem kapasitesinin aşıldığı durumlarda (pandemi gibi) ek veri kaynağı olarak destek sağlar.

SALGINTR'ın amacı mevcut sürveyans sistemini destekleyerek Türkiye'nin sürveyans kapasitesini güçlendirmektir.

Evet, katılımcı sürveyans (İng: participatory surveillance) Dünya genelinde yaygın olarak kullanılmaktadır:

🌍 Avrupa:

• InfluenzaNet - 12 Avrupa ülkesinde (Hollanda, Belçika, İngiltere, Fransa, İtalya vb.) halkın katılımıyla grip benzeri hastalık izlemi

• FluTracking - Avustralya'da 2006'dan beri aktif olan çevrimiçi grip benzeri hastalık sürveyansı

🌍 Kuzey Amerika:

• Outbreak Near Me (Eski adıyla: Flu Near You) (ABD) - MIT tarafından geliştirilen halk tabanlı grip benzeri hastalık sürveyansı

• FluWatchers (Kanada) - Kanada Hükümeti'nin desteklediği katılımcı sürveyans

Ayrıca gelecekteki olası pandemilere hazırlıklılık için çok sayıda ülkede pilot çalışmalar yürütülmektedir. 

SALGINTR'ın farkı: Türkiye'de grip benzeri hastalıklar için tasarlanan ilk katılımcı sürveyans sistemidir. Dünya'daki katılımcı sürveyans sistemlerinden farkı, tüm vatandaşların değil, hekimlerin semptomatik özdeğerlendirmelerine dayalı olmasıdır.

SALGINTR, kısıtlı kaynaklarla maksimum etki elde etmeyi hedefleyen pragmatik ve pilot bir yaklaşımdır. 

Fakat bunun yanında hekim odaklı bu özgün modelin bir çok avantajı bulunmaktadır: 

• ÖZGÜNLÜK: Klasik sentinel sistem: Laboratuvar testleri doğrulamasıyla yüksek özgüllük sağlar fakat sadece bir sağlık kuruluşuna başvuran orta ya da ağır semptomları olan hastaları kapsar. Diğer ülkelerdeki halkın katılımcı olduğu sistemler: Veri kalitesi değişkendir, nadiren laboratuvar doğrulaması yapılabilmektedir. 

  • • SALGINTR: Hekimlerin klinik tecrübelerine dayalı değerlendirmeleri sayesinde, kamu katılımıyla yapılan sürveyans sistemlerine göre daha güvenilir tanı ortaya koyar. 

• DUYARLILIK: SALGINTR: Ülkemizde hekimler, 1 haftada yaklaşık ortalama 100 hastaya hizmet vermektedir. Bu da solunum yolu virüsleriyle temasta mesleki bir risk ortaya çıkarmaktadır. Hekimlerin, topluma göre yaklaşık 3 kat daha fazla grip benzeri hastalığı olan insanlarla temas etmesi, bu sistemin toplumda artan vakalara daha duyarlı hale gelmesini sağlamaktadır. Ayrıca bu sistem, klasik sentinel sürveyans sistemlere kıyasla, erken uyarı için kritik olan hastalığın bulaştırıcı olabildiği fakat iş gücü kaybı vs gibi nedenlerle sağlık kuruluşuna başvuruların az olduğu hafif-orta vakaları da değerlendirebilir. Böylelikle toplumdaki vaka artışlarına dair sinyalleri erkenden verebilir. 

• KAYNAK VERİMLİLİĞİ: Ülkemizde bilimsel araştırmalar için bütçe ve insan kaynakları sınırlıdır. Hekim odaklı yaklaşım ile daha az katılımcı ile maksimum kalitede veri elde edilmesi amaçlanmıştır.

• COĞRAFİ KAPSAM: Toplumda yaygın görülen virüsleri tiplendirmek ve vaka trendini izlemek amacıyla oluşturulan klasik sentinel sürveyans sistemleri, ülkeyi temsil edebileceği düşünülen illerde belirlenmiş merkezlerden haftalık olarak alınan numuneleri analiz eder ve raporlar: Sentinel İnfluenza Benzeri Hastalık (ILI) Sürveyansı kapsamında 23 ilde 250 aile hekimi tarafından numune alınmaktadır. 

  1. • SALGINTR: Bu 23 il dışında, gönüllü hekimlerin tüm illerden katılımıyla, ulusal temsil gücü olan veri toplamayı ve böylelikle coğrafi kapsayıcılığı artırmayı hedeflemektedir. Ayrıca ileri analizler ile her hekim için günlük ortalama muayene ettiği hasta sayısı üzerinden "catchment area" hesaplaması ile kapsayıcılık üzerine belirli güven aralığıyla bulgular ortaya konabilir. 

SALGINTR, kısıtlı kaynaklarla maksimum etki elde etmeyi hedefleyen pragmatik ve pilot bir yaklaşımdır. Fakat kaynakların artırılması ve açık bilime katkı sunacak diğer araştırma gruplarıyla projenin özgüllüğü ve duyarlılığının artırılması hedeflenmektedir. Bu amaçla, projenin aşamaları: 

1. Faz (Mevcut Proje - SALGINTR - Hekim Kohortu): Hekim odaklı sistem ile metodolojik temel oluşturma

2. Faz: Nitelikli bulgular ortaya konduktan sonra başka TÜSEB, TÜBİTAK gibi ulusal desteklerle:

• • • Mobil uygulama entegrasyonu

    • Halk katılımının eklenmesi

    • Hibrit model geliştirilmesi

    • Kişilerden veya ortamlardan (atık su ölçümleri, toplu yaşam alanları hava ölçümleri vb.) elde edilecek numunelerle etkenlerin laboratuvar tanılarının sürveyans sistemine dahil edilmesi ve erken uyarı kapasitesinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Açık bilim temelinde erken uyarı sistemleri üzerine araştırma yürüten / yürütecek çalışma grupları için kolaylaştırıcı rol üstlenmek ve böylelikle en yüksek kamu yararını sağlayarak hastalıkları ve ölümleri azaltmaktır.

Hakkında sayfamızı ziyaret ederek detaylı bilgi alabilirsiniz. 

Araştırmaya katılabilmeniz Aydınlatılmış Onam ve Gizlilik Bildirimi metinlerini okumanız ve onam vermeniz gerekmektedir.

Bu sayfadan katılımcı olabilirsiniz: Katılımcı Ol 

Süreç: 

• Kayıt Formu (Senede 1 Kere): Hekim olduğunuzu teyit edebilmek ve hakkınızda bazı bilgiler elde edebilmek için Katılımcı Ol sayfasında yer alan kayıt formunu (yaklaşık 3 dakika) doldurmanız gerekmektedir. 

• Haftalık E-posta: İnfluenza sezonu boyunca her hafta pazar günü iletilecek tek soruluk anket sorusuna (yaklaşık 1 dakika) yanıt vermeniz gerekmektedir. 

Proje Yürütücüsü

Öğr. Gör. Dr. Eray Öntaş
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Epidemiyoloji Bilim Dalı
İlgi Alanları: Epidemiyoloji, Dijital Kohort, Sürveyans Sistemleri

Danışman Ekibi

Doç. Dr. Yeşim Aydın-Son
ODTÜ Enformatik Enstitüsü, Tıp Bilişimi Anabilim Dalı
İlgi Alanları: Biyoenformatik, Tıp Bilişimi, Dijital Sağlık

Prof. Dr. Hasan Güçlü
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Yapay Zeka Mühendisliği Anabilim Dalı
İlgi Alanları: Salgın Hastalıkların Modellenmesi ve Analizi, Hesaplamalı Epidemiyoloji, Sosyal Ağ Analizi, Çizge Teorisi